حامیم: حافظه‌هایی که از حافظهٔ تاریخ حذف شدند
از زمان گسترش ارتباطات الکترونیکی میان انسان‌ها، حافظه‌ها اهمیت روزافزون پیداکرده‌اند. انسان‌ها سال‌ها است که به ذخیرهٔ اطلاعات بر روی حافظه‌های الکترونیکی روی آورده‌اند و هرروز بیشتر به این کار نیاز پیدا می‌کنند. به همین خاطر در سال‌های اخیر حافظه‌های الکترونیکی پیشرفت بسیار زیادی کرده‌است.

هدف سیر تکاملی حافظه‌های الکترونیکی به وجود آمدن حافظه‌ای است که اطلاعات بیشتر را درون دستگاهی کوچک‌تر ذخیره کند. تاکنون حافظه‌های بسیار زیادی اختراع‌شده‌اند که برخی در زمان خودشان بسیار معروف شده و برخی دیگر به زباله‌دان تاریخ پیوستند. ما هم‌اکنون با حافظه‌های معروف مثل نوار کاست، سی‌دی، فلش مموری، و … آشنا هستیم. لذا در این مقاله می‌خواهیم با حافظه‌هایی آشنا شویم که باوجود سرمایه‌گذاری زیاد نتوانستند اقبال عمومی به دست آورند.

پخش حلقه به حلقه (Reel to reel)

آیا می‌خواهید به موسیقی موردعلاقه‌تان گوش دهید؟ ابتدا باید هردو حلقه را به دستگاه متصل کنید. سپس نوار را از حلقهٔ اول درآورده، از درون دستگاه عبور دهید و به حلقهٔ دوم متصل کنید. توجه داشته باشید درست انجام ندادن این کار ممکن است به نابودی نوار موسیقی موردعلاقه‌تان منجر شود!

افراد متخصص می‌توانستند با دستگاه‌های پخش حلقه به حلقه کار کنند ولی تا زمان اختراع نوار کاست توسط شرکت فیلیپس در سال ۱۹۶۲ مردم عادی ترجیح می‌دادند موسیقی‌هایشان را به‌صورت حلقه‌های گرامافون تهیه کنند.

البته بسیاری از مردم دستگاه‌های ارزان‌قیمت حلقه به حلقه را برای ضبط صدا در خانه‌ها و مدارس خریداری می‌کردند. ولی این دستگاه‌ها نتوانستند جایگزین گرامافون برای پخش و توزیع موسیقی شوند.

ایدهٔ ضبط‌صوت و تصویر بر روی نوارهای مغناطیسی ایدهٔ بسیار خوبی است ولی نه به صورتی که در دستگاه‌های حلقه به حلقه انجام می‌شد. بااینکه این دستگاه در یاد و خاطرهٔ عموم مردم جاویدان نشد، پلی باز کرد به‌سوی اختراع بسیار بزرگ‌تر یعنی نوارهای کاست.

کارتریج‌های ROM برای Nintendo 64

درزمانی که سونی و سگا هردو کنسول‌های CD خوان عرضه کرده بودند، نینتندو دو بار تلاش کرد تا برای کنسول‌های SNES قابلیت اجرای CD قرار دهد ولی موفق نشد. در آن زمان نینتندو پرفروش‌ترین کنسول‌های بازار را تولید می‌کرد ولی عدم ارائهٔ CD خوان برای Nintendo 64 (یا N64) باعث شد این برتری را دودستی تقدیم سونی بکند.

درزمانی که CD های ۶۵۰ مگابایتی PlayStation بسیار معروف شده بودند، نینتندو کنسول N64 را عرضه کرد که بازی‌ها را از روی کارتریج‌های ۶۴ مگابایتی می‌خواند. تنها برتری کارتریج‌ها سرعت‌بالای آن‌ها بود ولی هم گران بودند و هم حافظهٔ کمی داشتند.

عدم استفاده نینتندو از فناوری CD باعث شد بزرگ‌ترین هم‌پیمانش یعنی شرکت Square تولیدکنندهٔ بازی‌های Final Fantasy را از دست بدهد. این شرکت به سمت PlayStation رفت و بر طرفداران این کنسول بیش‌ازپیش افزود.

برآورد می‌شود هزینهٔ تولید یک دیسک PlayStation در آن زمان حدوداً ۱ دلار بود درحالی‌که تولید یک کارتریج N64 حدود ۱۵ دلار خرج داشت. باعرضهٔ بازی‌های سه‌بعدی، هزینهٔ تولید بازی‌ها افزایش یافت به‌طوری‌که هر بازی N64 باقیمتی حدود ۸۰ دلار یا حتی بیشتر به فروش می‌رسید. نینتندو در ابتدا ادعا می‌کرد اضافه کردن CD خوان به N64 برای خریداران گران تمام خواهد شد ولی بعداً بازی‌های N64 بودند که برای خریداران گران تمام شدند.

در دسامبر ۱۹۹۹ نینتندو با اضافه کردن دستگاهی به نام ۶۴DD به N64 سعی کرد ضعف این کنسول را برطرف کند. ۶۴DD یک دستگاه عجیب‌وغریب بود که با یک دیسک مغناطیسی-اپتیکی، ۶۴ مگابایت به حافظهٔ کنسول اضافه می‌کرد. این تلاش نیز ناموفق بود و پروژهٔ ۶۴DD بعد از چند ماه منحل شد، درحالی‌که هنوز به بازارهای خارج از ژاپن راه نیافته بود. اگر نینتندو در همان ابتدا قابلیت خواندن CD را به کنسول‌هایش اضافه کرده بود الآن موقعیت متفاوتی در بازارهای جهانی داشت.

Zip disk

حدوداً بیست سال پیش دوران طلایی فلاپی دیسک ۳.۵ اینچی بود. فلاپی‌ها ارزان‌قیمت و قابل‌حمل بودند ولی ظرفیت کمی داشتند. ازاین‌جهت شرکت‌های زیادی تلاش می‌کردند فلاپی‌هایی عرضه کنند که ظرفیت ذخیره‌سازی بالایی داشته باشند و بدین‌وسیله بازار پررونق فلاپی دیسک‌ها را در دست بگیرند. Floptical, HiFD, SuperDisk و UHD144 چند مورد از دیسکت‌های نامدار آن زمان هستند، ولی هیچ‌کدام به‌اندازهٔ Zip disk از شرکت Iomega مشهور نیستند.

اولین مدل Zip disk حدوداً ۱۰۰ مگابایت ظرفیت داشت که نزدیک ۷۰ برابر ظرفیت فلاپی دیسک است. علاوه بر این سرعت انتقال اطلاعات بر روی یک Zip disk حدوداً ۱ مگابایت بر ثانیه است. ۱۰۰ مگابایت در آن زمان ظرفیت بسیار بالایی برای یک دیسکت بود ولی برای بسیاری از مردم به‌اندازهٔ ۲۰ دلار ارزش نداشت. قیمت نسبتاً بالای Zip disk‌ یکی از موانع موفقیت آن بود و بااینکه ظرفیت بسیار بالاتری نسبت به فلاپی داشت نمی‌توانست عموم مردم را جذب کند.

دیگر دلیل عدم موفقیت Zip disk، دیسکت خوان‌های مخصوص این دیسکت (Zip-100) است. مدل‌های اولیهٔ درایوها نمی‌توانستند دیسکت‌هایی که ظرفیت بالاتری داشتند بخوانند و دیسکت‌های قدیمی‌تر نیز عملکرد خوبی بر روی Zip-100 نداشتند. بدتر از همه اینکه Zip-100 نمی‌توانست فلاپی دیسک‌های معروف ۳.۵ اینچی را بخواند. قیمت گران Zip disk ها و عدم عملکرد مناسب دیسکت‌خوان‌های Zip-100 باعث شکست کامل این حافظهٔ قدرتمند شد.

گسترش هارددیسک‌های ارزان و CD ها، پایان جنگ فلاپی دیسک‌ها را رقم زد. شرکت Iomega سعی کرد باعرضهٔ CD خوان‌هایی با برند Zip این نام را در جهان حفظ کند ولی نتوانست شکست‌های پیشینش را کاملاً جبران کند.

Memory Stick

از سال ۱۹۹۰ تا به امروز مموری کارت‌ها هرروز پیشرفت می‌کنند و استفاده از آن‌ها گسترش می‌یابد. در این سال‌ها شرکت‌های بسیار زیادی در تولید مموری کارت‌ها رقابت کرده‌اند و هرکدام سعی می‌کنند مموری‌هایی با ظرفیت بالاتر و اندازهٔ کوچک‌تر بسازند. Compact Flash و SD Card دو مدل از معروف‌ترین نام‌های آن سال‌ها است. سونی در سال ۱۹۹۸ مموری کارت مخصوص خودش یعنی Memory Stick‌ را معرفی کرد. رقابت سونی با دیگر شرکت‌ها در این تکنولوژی اصلاً عجیب نیست ولی ملزم کردن کاربران به استفاده از این مموری‌کارت کمی غیرمعمول است.

تکنولوژی Memory Stick تفاوت زیادی با SD Card ندارد. SD Card ها دارای ظرفیت بالاتر، سرعت بیشتر و قیمت ارزان‌تری نسبت به Memory Stick ها هستند. لذا محدود کردن دستگاه‌های سونی (مثل دوربین‌های دیجیتالی) به Memory Stick یکی از نقاط ضعف محصولات سونی به شمار می‌رفت. مخصوصاً اینکه تولید Memory Stick ها کمتر از SD Card بود برخی کاربران برای تهیهٔ آن به دردسر می‌افتادند.

PlayStation Portable تنها از دیسک‌های نوری و کارت‌های حافظهٔ مخصوص سونی پشتیبانی می‌کرد (Universal Media Disc  و Memory Stick) درنتیجه کاربران نمی‌توانستند حافظه‌های بهتر و ارزان‌تر بخرند.

باعرضهٔ PlayStation Vita سونی به پشتیبانی از Memory Stick پایان داد و در عوض مموری کارت مخصوص Vita عرضه کرد. یک کارت حافظهٔ ۶۴ گیگابایتی Vita بیشتر از دو برابر یک کارت حافظهٔ MicroSDXC با ظرفیت ۶۴ گیگابایت قیمت دارد. لذا کاربران PlayStation Vita مجبورند به قیمت بالاتر حافظه‌های ضعیف‌تر بخرند. سونی اکنون به عدم پشتیبانی از کارت حافظه‌های معروف در بسیار از دستگاه‌هایش شناخته می‌شود.

Betamax

قبل از گسترش دیسک‌های نوری، پرطرفدارترین وسیلهٔ ضبط و پخش ویدیو نوارهای VHS بود. VHS‌ توسط شرکت JVC ساخته‌شده و اولین دستگاه پخش VHS نیز در سال ۱۹۷۶ با نام Victor HR-3300 معرفی شد. سونی با ساخت نوارهای Betamax وارد رقابت با JVC شد و جنگ بین VHS و Betamax تا چندین سال ادامه داشت.

بزرگ‌ترین مزیت‌های Betamax بر VHS شامل نوارهای کوچک‌تر و کیفیت بهتر فیلم بود. برتری VHS‌ در قابلیت ضبط طولانی‌تر بود که در آخر باعث شکست Betamax شد. نوار Beta I می‌توانست با سرعت ۱٫۵ ips (اینچ بر ثانیه) یک ساعت فیلم ضبط کند. درصورتی‌که  VHS با سرعت ۱٫۳۱ ips می‌توانست ۲ ساعت فیلم ضبط کند. سونی به خاطر کوچک‌تر بودن نوارهای Betamax نمی‌توانست حجم نوار بیشتری درون بدنهٔ آن قرار دهد لذا با کاهش سرعت نوار به ۰٫۷۸۷ ips توانست ظرفیت نوار را به ۲ ساعت برساند و نوار Beta II را عرضه کرد. کم کردن سرعت نوار باعث شد کیفیت Beta II از VHS پایین‌تر بیاید لذا دلیلی برای ارجحیت Betamax بر VHS وجود نداشت. VHS توانسته بود با کم کردن سرعت نوار به ۰٫۴۳۷ ips و کاهش کیفیت نوار، ظرفیت آن را به ۶ ساعت برساند. بنابراین Betamax هیچ‌گاه نتوانست در بازار نوارهای ویدئویی بر VHS غلبه کند.

LaserDisk

LaserDisk اولین دیسک نوری و جد بزرگ CD و DVD‌ به‌حساب می‌آید. LaserDisk بعد از VHS و Betamax در سال ۱۹۷۸ وارد بازار شد.  LaserDisk به‌عنوان اولین دیسک نوری جهش بزرگی در ذخیرهٔ اطلاعات به‌حساب می‌آمد و می‌توانست فیلم‌ها را باکیفیتی بالاتر از VHS و Betamax ذخیره کند ولی مشکلاتی داشت که مانع از اقبال عمومی به آن می‌شد. مهم‌ترین مشکل سایز بسیار بزرگ LaserDisk است که تا حدودی با صفحهٔ گرامافون هم‌اندازه است! در این تصویر مقایسهٔ LaserDisk با DVD را مشاهده می‌کنید.

هرکدام از این دیسک‌ها حدوداً ۲۰۰ گرم وزن دارد و باید با سرعت ۱۸۰۰ دور در دقیقه چرخانده شود. سر و صدای دستگاه به‌گونه‌ای است که وقتی آن را روشن می‌کنید انگار هواپیمای جت در اتاق پرواز می‌کند!

LaserDisk اشکالات متعددی داشت. دستگاه‌های ارزان‌قیمت نمی‌توانستند محتویات دیسک را باکیفیت بالا نمایش دهند. بعضی‌اوقات در خواندن دیسک ایرادی به نام Laser Lock به وجود می‌آمد و تصویر در همان مکان گیر می‌کرد. در برخی دیسک‌ها به خاطر نامرغوب بودن مواد شیمیایی، پدیده‌ای به نام Laser Rot به وجود می‌آمد که باعث خراب شدن فیلم می‌شد. بااین‌همه اشکال اگر کسی می‌توانست با LaserDisk راحت فیلم نگاه کند خیلی خوش‌شانس بود!

 LaserDisk ها تنها ظرفیت ۳۰ یا ۶۰ دقیقه فیلم داشتند و برخلاف VHS قابلیت ضبط برای همه وجود نداشت. یعنی مجبور بودید وسط فیلم دو یا سه بار دیسک را عوض کنید.

HD-DVD

در چند سال اخیر HD-DVD و Blu-Ray باهم رقابت می‌کردند تا اینکه بالاخره Blu-Ray در سال ۲۰۰۸ پیروز میدان شد و HD-DVD به جمع حافظه‌های حذف‌شده از تاریخ پیوست.

یک HD-DVD تک لایه می‌تواند ۱۵ گیگابایت اطلاعات ذخیره کند و نوع دولایهٔ آن تا ۳۰ گیگابایت ظرفیت دارد. Blu-Ray تک لایه می‌تواند ۲۵ گیگابایت و دولایه می‌تواند ۵۰ گیگابایت اطلاعات ذخیره کند. Blu-Ray چهار لایه نیز وجود دارد که تا ۱۲۸ گیگابایت اطلاعات ذخیره می‌کند. امروزه سریال‌های تلویزیونی، بازی‌های رایانه‌ای، فیلم‌ها و … به خاطر کیفیت بسیار بالا دارای حجم عظیمی از اطلاعات هستند که هرکدام به‌راحتی بر روی یک دیسک Blu-Ray ذخیره می‌شوند.

شرکت‌های معظمی مثل HBO، New Line Cinema، Paramount Pictures، Universal Studios و Warner Bros از HD-DVD پشتیبانی می‌کردند ولی HD-DVD در آخر مغلوب Blu-Ray شد.

Blu-Ray قابلیت‌هایی دارد که فیلم‌سازان از آن استقبال می‌کنند. برای مثال قابلیت Region Coding باعث می‌شود یک دیسک در منطقهٔ جغرافیایی خاصی قابل پخش باشد. بدین ترتیب فیلم‌سازان می‌توانند فیلم‌هایشان را در مناطق مختلف جهان به قیمت‌های متفاوتی بفروشند. قابلیت +BD می‌تواند برنامه‌های امنیتی خاصی را از طریق دیسک Blu-Ray بر روی دستگاه پخش اجرا کند. برای مثال اگر دستگاه هک شده باشد و کد منطقه‌ای آن تغییر کرده باشد +BD تشخیص می‌دهد و مانع پخش می‌شود.

برای پخش HD-DVD وجود قابلیت‌هایی مثل Dolby Digital Plus, Dolby TrueHD و اتصال به اینترنت در دستگاه پخش‌کننده الزامی است که محدودیت‌هایی را برای تولیدکنندگان به وجود می‌آورد. درصورتی‌که وجود این قابلیت‌ها برای Blu-Ray الزامی نیست است. عدم وجود محتوای خیلی زیاد بر روی HD-DVD و عدم تمایل مردم به خرید آن‌ها باعث قطع پشتیبانی Warner Bros از HD-DVD در ژانویهٔ ۲۰۰۸ شد. یک ماه بعد Toshiba رسماً توسعهٔ HD-DVD را ملغی اعلام کرد و Blu-Ray پیروز میدان شد.
«حامیم ارتباط، مجری تخصصی پیاده سازی پسیو شبکه های کامپیوتری، برق اضطرا، دوربین مداربسته و چاه ارت»