حامیم: بایدها و نبایدهای دنیای مجازی برای کودکان
همانطور که بارها و بارها در مقاله‌های مختلف برایتان از شبکه‌های اجتماعی گفته‌ایم، این اجتماعات به خودی خود نه تنها ضرری ندارند، بلکه گاهی می‌توانند بسیار هم مفید فایده واقع شوند. اما به نظر روانشناسان، چه سن و سالی برای پیوستن به شبکه‌های اجتماعی مناسب است؟
به عنوان فردی که مسئولیت یک انسان خردسال را بر عهده گرفته یا چه به عنوان پدر یا مادر، چه نکاتی را باید در زمینه استفاده فرزندانمان از شبکه‌های اجتماعی در نظر داشته باشیم؟ با ما برای رسیدن به پاسخ این سوال همراه شوید.

کودکان نسل‌های گذشته و هم‌سن و سال‌های ما، این جمله خاطره‌انگیز را از زبان پدرها و مادرهایشان به یاد دارند:‌ «اگر دوستانت بخوان بیفتن تو چاه، آیا تو هم همراه اونا می‌خوای سقوط کنی؟‌»‌  این جمله و جملات نظیر آن، شاید در نسل قبلی برای جلوگیری پدرمادرها از اتفاقات و مشکلات ناگواری گفته می‌شد که فرزندان همسن و سال ما را با خود به گودال ناکامی کشانده بود. مشکلاتی که کودکان همیشه با آن به نوعی گریبان‌گیرند. مشکلات و اشتباهاتی که اغلب ناشی از فشار اطرافیان و دیدن دوستانی است که در انجام یک کار با یکدیگر همراه هستند و این همراهی، همچون دامی است که آن‌ها را تشویق می‌کند که به جریان خاصی بپیوندند و به نوعی شریک اشتباهات متداول دیگران شوند.

اما حالا عصر ارتباطات، راه خود را به دنیای کودکانه فرزندان نسل امروز باز کرده است و همراه با تغییرات شگرف خود، جملاتی که به کودکانمان باید بگوییم را نیز تغییر داده است. در واقع نسخه جدید این جمله این روزها بدین صورت شنیده می‌شود:

موضوعی که غالب پدر و مادرها باید از آن اطلاع داشته‌ باشند آن است که FFC قانونی را برای حفاظت از کودکان خردسال در اینترنت وضع کرده است که به تبع آن، سرویس‌های اینترنتی همچون فیس‌بوک، توئییتر، Ask.Fm، Yik Yak  و … موظفند که اطلاعاتی را که باعث بروز حس کنجکاوی یا ایراددار هستند را از دسترس کودکان خارج کرده و از نمایش آن‌ها برای این طیف از کاربران خودداری کنند. به طور خیلی ساده، بسیاری از سایت‌ها با جلوگیری از ثبت نام نوجوانان زیر 13 سال، این مشکل را حل می‌کنند.

اما همانطور که بسیاری از ما در شبکه‌های اجتماعی در فیس بوک مشاهده می‌کنیم، کودکان کم سن و سال در رابطه با سن و سال واقعیشان در هنگام ثبت نام دروغ گفته و به دنیای آنلاین می‌پیوندند. اما شما به عنوان یک پدر و مادر، با دیدن دوستان و فرزاندان آن‌ها نمی‌توانید از این موضوع کاملا گذشته و آن را عادی قلمداد کنید.

خوشبختانه فیس بوک در این زمینه، یک صفحه مختص ابزار و امکاناتی برای کنترل فرزندان دارد که به سبب آن می‌توانید از امکان کنترل کودکانتان در فیس بوک بهره مند شوید. برای مثال، در این صفحه آموزش‌هایی برای نحوه گزارش کودکانی که زیر 13 سال قرار داشته و از این سرویس استفاده می‌کنند به همراه آموزش پاک کردن تصاویر فرزندانتان از  فیس بوک یا نحوه گزارش مزاحمت‌هایی که برای خودتان یا برای فردی دیگر  اتفاق افتاده دیده می‌شود.

البته، این که سن کودک شما 13 سال یا بیشتر از آن است نیز دلیل قانع کننده‌ای برای اینکه آن‌ها امکان بهره‌مندی آزادانه و بدون محدودیت از تمامی شبکه‌های اجتماعی را دارند نیز محسوب نمی‌شود. در واقع، این موضوع که آن‌ها از نظر قانونی اجازه ورود به شبکه‌های اجتماعی را پیدا کرده‌اند، دلیلی بر پذیرش این موضوع که آن‌ها به بلوغ لازم برای کنترل و کنار آمدن با مسئولیت‌هایشان (handle the responsibility) را دارند، نیست.

«اگه همه دوستای تو همکلاسی‌هایشان را با اپلیکیشن‌ها اذیت می‌کنند، آیا تو هم باید این کار رو انجام بدی؟»

وب، تلفن‌های هوشمند و اپلیکیشن‌ها، راه را برای قلدری و آزار و اذیت یا کارهای وحشتناک دیگری که برخی کودکان در قبال دیگران انجام می‌دهند، بدون آنکه پیامد منفی یا مجازاتی آنی برای آن‌ها داشته باشد، آسان و باز نموده است. اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های اجتماعی که هویت‌های ناشناس در آن دیده می‌شوند، همچون Yik Yak که مقبولیت آن در حال افزایش است، در بعضی کشورها و مناطق برای دانش‌آموزان محصل در دوره‌های دبیرستان و راهنمایی ممنوع اعلام شده است. اما چرا؟‌ یکی از دلایل ایجاد این محدودیت، استفاده از این شبکه و برخی از کاربران با هویت ناشناس برای ترساندن و آزار و اذیت همکلاسی‌ها و ایجاد رعب و وحشت در آن‌ها بوده است. این موضوعات متاسفانه به قدری جدی است که برخی از خودکشی‌های اخیر کودکان کم سن و سال را با کامنت‌ها و نظرات رعب‌انگیز و آزاردهنده برخی افراد ناشناس  در Ask.Fm نسبت می‌دهند.

خوشبختانه، بر خلاف برخی شبکه‌های اجتماعی که نام برده شد، فیس بوک و با حرارت کمتر، توئیتر، اینستاگرام، تامبلر و … امکان ردیابی نظرات و پیغام‌های کاربران به آسانی وجود دارد و ناشناس ماندن در این شبکه‌ها و فعالیت‌ کردن در آن‌ها چندان کار ساده‌ای نیست. بدین ترتیب پدر و مادرها می‌توانند با دنبال کردن فعالیت فرزندانشان در این شبکه‌ها، در صورت بروز مشکل برای آن‌ها یا حتی ایجاد مشکل توسط آن‌ها به سرعت خود را وارد ماجرا کرده و برای رفع این مسائل اقدام نمایند.

در طرف دیگر، اما اپلیکیشن‌ها و سایت‌هایی که کاربران با هویت‌های ناشناس در آن حضور دارند، به شما به عنوان پدر یا مادر یا سرپرست امکان ردیابی و دنبال کردن آنچه در جریان است یا چه کسی در پشت آن قرار گرفته را نمی‌دهد. به همین خاطر شما در نقش پدر و مادر یا سرپرست، باید تا حد امکان از فعالیت فرزندانتان در شبکه‌های اجتماعی ناشناس جلوگیری کرده و  با روشن کردن قضیه و توضیح شفاف آنچه در این شبکه‌های اجتماعی ممکن است برای فرزندانتان اتفاق بیفتد، آن‌ها را از مشکلات و خطرات این گونه اجتماعات آگاه نمایید.

«اگر همه دوستان تو کارهای ناشایاسته انجام می‌دهند، آیا تو هم باید این کار را انجام دهی؟»

در کمال تاسف، این روزها، مشکلات پدر و مادرها با فرزاندانشان دیگر مثل قبل نیست. مشکلات فرزندان دیگر تنها به قلدری، بد اخلاقی یا مسائل عاطفی آن‌ها باز نمی‌گردد. در واقع نگرانی پدر و مادرهای امروزی در قبال کودکان نسل امروز،  تنها محدود به دنیای آنلاین‌ آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی نمی‌شود، بلکه مشکلات دیگری همچون رابطه‌های جنسی در سنین پایین و مسائل اینچنینی نیز گریبان آن‌ها را گرفته است. در واقع، پیغام‌های رمزنگاری شده که با جستجو در اینترنت و منابع اجتماعی نمونه‌های آن را مشاهده می‌کنید، روابط پنهانی و مشکلات و مسائل نامناسب دیگری که در سن و سال پایین دامن‌گیر بچه‌ها و خانواده‌ها می‌شود، مسئله مهمی است که پدر و مادرهای امروزی باید با آن دست و پنجه نرم کنند.

در حالی که این مسائل، جز موضوعاتی است که پدر و مادرها خصوصا برای صحبت کردن در موردشان با فرزاندانشان چندان راحت نیستند، اما بهترین راه حل برای درمان و مدیریت این بحران‌ها، گفتگوی مستقیم و صریح با فرزندان در این رابطه است. در واقع، شما به عنوان پدر و مادر یا سرپرست، باید رک و بی‌پرده و مستقیم با فرزندانتان در باره این موضوعات بحث کنید و بدان‌ها اجازه دهید که بدانند که شما چه چیزی را مناسب و چه چیزی را نامناسب می‌خوانید. در این صورت، در صورت بروز هر گونه مشکل یا اتفاقی در این زمینه، آن‌ها موضع‌گیری شما را به خوبی می‌دانند و شما می‌توانید راه‌حل‌های بعدی را از همین قسمت پیگیری کنید.

نظر شما چیست؟ شما چه راه‌حل‌هایی را برای حل معضلات و مشکلات پدر و مادرها و کودکان در دنیای آنلاین مناسب می‌دانید؟ پیشنهادات و نظرات خود را با ما و دیگران در میان بگذارید.
«حامیم ارتباط، مجری تخصصی پیاده سازی پسیو شبکه های کامپیوتری، برق اضطرا، دوربین مداربسته و چاه ارت»